اسانس

توضیحات

اسانس ها ترکیبات معطر فرار بسیار غلیظی هستند که در گل ها، ریشه ها، ساقه ها، پوست، رزین یا دانه های گیاهان و درختان خاص یافت می شوندکه لغت فرار یعنی وقتی اسانس با هوا مخلوط می شود می تواند حالت خود را خیلی سریع تغییر دهد که مولکول های آن می توانند به حالت گازی تبخیر شوند و استنشاق شوند.

فهرست

اسانس چیست؟

موارد استفاده اسانس

اسانس خوراکی چیست؟

ویژگی های اسانس ها

انواع اسانس خوراکی

خواص اسانس خوراکی

عمده ترکیبات شیمیایی اسانس ها

اسانس چیست؟

اسانس یک مایع آب گریز غلیظ است که دارای ترکیبات شیمیایی فرار است که از گیاهان استخراج می شود.

کلمه «اسانس» در زبان فارسی  معادل‌هایی همچون «عطرمایه»، «عصاره»، و «جوهر» دارد.

استفاده از اسانس در طول تاریخ ثبت شده است که قدمت آن به دوران پیش از کتاب مقدس باز می گردد. امروزه با توجه به اینکه مردم بیشتر به دنبال راه های طبیعی مراقبت از سلامت و تندرستی خود هستند، روغن های ضروری روز به روز محبوب تر می شوند.

با گسترش علم شیمی، تکنولوژی و دانش استخراج، دانشمندان توانسته اند فرآیند اسانس گیری را بر روی گیاهان و میوه ها انجام دهند. اسانس گیری یا همان روغن های فرار، یکی از مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده در گیاهان می باشند. با توجه به فرار بودن این ترکیبات و برای تغییر رایحه روغن معطر و روغن استری اضافه می کنند. اسانس ها از دو گروه تشکیل می شوند خوراکی و شیمیایی (اسانس عطر، غیر خوراکی) ترکیبات این دو دسته باهم متفاوت می باشد، و کاربردهای هر کدام با توجه به نام آنها نیز فرق می کند.اسانس خوراکی یکی از پر مصرف ترین افزودنی های خوراکی است. غالبا در فرآورده های صنایع غذایی و دارویی از این نوع اسانس استفاده می شود . اسانس ها معمولا از انواع گیاهان و میوه ها و خشکبار حاصل می شود.

اسانس ها معمولا با فرایند تقطیرکه اغلب با استفاده ازبخارانجام می شود،استخراج می شوند، فرایند های مختلف دیگر شامل ، استخراج حلال، استخراج مطلق روغن و پرس سرد است. از آن ها در عطرها، لوازم آرایشی، صابون ها و دیگر محصولات، طعم غذا و نوشیدنی ها و افزودن رایحه به بخور و پاک کننده های خانگی استفاده می شوند.

بیش از 3000 نوع اسانس شناسایی شده از این ترکیبات معطر وجود دارد که هر کدام با یکدیگر متفاوت هستند و می توانند تأثیر متفاوتی داشته باشند. سپس این ترکیبات طبیعی از گیاهان، درختان، میوه‌ها یا گل‌ها با استفاده از تقطیر آب/بخار، پرس سرد یا سایر روش‌های مختلف استخراج می‌شوند. نتیجه نهایی یک ماده روغنی بسیار غلیظ و قوی است که دارای فواید مختلف سلامتی، تندرستی، عاطفی و فیزیکی است.

از گیاهانی که معمولاً در این صنایع و تهیه اسانس می‌توان استفاده کرد مثل گل رز، اسطوخودوس، کالندولا که در صنایع آرایشی استفاده می‌شود. گیاهانی چون جنسینگ،گشنیز، ارگانو در که صنایع دارویی استفاده می‌شود.

موارد استفاده اسانس

امروزه روش های زیادی برای استفاده از روغن های ضروری وجود دارد از جمله:

• رایحه درمانی
• ماساژ درمانی
• لوازم آرایشی
• شوینده ها
• شمع ها
• صابون ها

اسانس خوراکی چیست؟

استفاده اسانس در پیراشکی، ژله، پاستیل، نوشیدنی ها، بستنی، شکلات، روغن، انواع نان و محصولات با طعم های مختلف اشاره کرد. امروزه شکل و نوع اسانس با گذشته متفاوت است و در صنایع مختلف کاربرد دارد. اسانس های خوراکی، اسانس های میوه، اسانس صنعتی و اسانس های شیمیایی است که به صورت پودر، اسانس مایع و اسانس روغنی استفاده می شود.

به طور کلی اسانس های خوراکی در ۳ انواع می باشند:

1. اسانس محلول در آب که به صورت مایع در صنایع مواد غذایی استفاده می شود.

2.اسانس محلول در روغن اسانس های روغنی نیز یکی از پر استفاده ترین اسانس ها هستند

3.اسانس محلول در الکل

ویژگی های اسانس ها:

1. این مواد بی رنگ بوده، ولی با گذشت زمان، و در مجاورت هوا، اکسید شده، و در نتیجه به رنگ تیره در می آید.
2. اسانس ها قابل تقطیر بوده و میتوان به راحتی از روش تقطیر استخراج کرد.
3. ترکیبات اسانس ها، بر خلاف روغن های ثابت از اسید چرب و استرهای گلیسیرین ساخته نشده است.
4. اسانس ها فاسد و ترش نمی شوند، بلکه فقط در مجاورت هوا، به صورت تیره و رزینی شکل در می آیند.
5. ترکیبات شیمیایی اسانسها، با توجه به محیط، روش استخراج، و خود گیاه متفاوت می باشد.
6. اسانس ها دارای خاصیت ضد میکروبی، ضد التهاب، ضد سرطان، ضد اکسیدان، می باشد.
7. اسانس ها جایگزینی مناسب در زمینه های غذایی و دارویی می باشد.
8. قابلیت بکارگیری در صنایع غذایی، آرایشی را دارند.
9. خاصیت ضد میکروبی برای از بین بردن باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها را بدون هیچ گونه اثر جانبی و نامطلوبی بر روی مصرف کننده.
10. خاصیت ضد التهابی، آنتی اکسیدان، و بسیاری خواص درگیر در زمینه فارماکولوژیکی را دارا می باشد.

انواع اسانس خوراکی

اسانس میوه

طعم های اسانس بسیار تنوع دارد، از جمله معروف ترین آن ها اسانس میوه است. از معروف ترین اسانس های خوراکی از نوع میوه می توان به مانند اسانس خوراکی سیب، اسانس نعنا، اسانس خوراکی پرتقال ولیمو که از پر طرفدارترین اسانس میوه هستند.کاربرد اسانس های خوراکی گسترده است و در چای، قهوه،کلوچه، کیک، شیرینی و شکلات یافت می شود.

اسانس های پرطرفدار که شامل اسانس عسل، اسانس دود، اسانس زعفران، اسانس وانیل، اسانس اسطوخودوس، اسانس رز، اسانس گل محمدی می باشد.

خواص اسانس خوراکی

با توجه به خواص اسانس خوراکی ، این محصول کاربرد گسترده ای در صنایع دارد که خواص  آن ضدعفونی کننده، ضد تشنج، ضد التهاب و ضد تورم، خلط آور، ضد قارچ و ضد باکتری، مسکن دندان، محرک، ضد خارش، محرک گوارشی و ضد رماتیسم نیز قابل ملاحظه است. اسانس خوراکی علاوه بر ایجاد تنوع نقش مهمی در انتخاب و پذیرش محصول نهایی دارد و معمولاً برای ایجاد،اصلاح، تشدید طعم دهنده ها و پنهان کردن طعم های ناخواسته به انواع مواد غذایی افزوده می شود.

عمده ترکیبات شیمیایی اسانس ها:

1. تیمول
2. آلفا پینن
3. بتا پینن
4. کارواکرول
5. لینالول
6. ژر ماکرن
7. کومین آلدهید

مضرات اسانس خوراکی

 استفاده نادرست از اسانس موجب بروز حساسیت می شود. بیشترین نوع حساسیت ها مرتبط با پوست می باشد.

یکی دیگر از عوارض استفاده نادرست سر درد بوده که جزو رایج ترین اثرات می باشد.

 استفاده از اسانس برای زنان باردار و کودکان، و اشخاصی که ممنوعیت های غذایی دارند، پیشنهاد نمی شود.

 از مضرات اسانس های روغنی این است که آنها بر هورمون ها و باکتری ها در روده تاثیر می گذارد و برای سلامتی مفید نیستند.

نتیجه گیری

اسانس های خوراکی از جمله مواد افزودنی هستند که مورد استفاده در مواد غذایی و خوراکی  مجاز با توجه به استاندارد ملی و بین المللی است. استفاده از اسانس های خوراکی در تهیه و تولید مواد غذایی در صنایع غذایی می تواند بسیار رایج باشد، بنابراین به راحتی از چند قطره آن برای  طعم و عطر دادن به مواد غذایی استفاده می شود.